Śródmieście

Śródmieście to serce Gdyni. Dzielnica położona jest nad samym morzem – jej mieszkańcy na plażę chodzą pieszo. Historia początków Śródmieścia to w zasadzie historia całego miasta.

Do początku XX wieku Gdynia była wioską. Dynamiczny rozwój miejscowości rozpoczął się po 1922 roku, kiedy zapadła decyzja o budowie portu w Gdyni.

Dzisiejsze Śródmieście to dawna wioska Gdina, która istniała już w XIII w. Wtedy Gdynia była wioską rycerską panów z Rusocina i należała do parafii oksywskiej. W 1380 r. została podarowana klasztorowi kartuskiemu. W 1414 r. przy dzisiejszej ulicy Portowej powstała pierwsza karczma – miejsce spotkań rybaków i centrum towarzysko-handlowe.

W 1634 r. hetman Stanisław Koniecpolski, a następnie inż. wojskowy Jan Pleitner zaproponowali królowi Władysławowi IV budowę przy Gdyni portu wojennego. Planu tego jednak nie zrealizowano. Na gdyńskiej redzie odbywały się przeładunki towarów dostarczanych łodziami z brzegu.

Przez prawie 400 lat (do I-go rozbioru Polski w 1772 roku) Gdynia należała do kartuzów. Po I rozbiorze dostała się pod pruskie panowanie i znajdowała się pod nim około 150 lat, do końca I wojny światowej.

W 1904 r. zostało tu założone kąpielisko. Teren dzisiejszego Bulwaru Nadmorskiego i portu nazywano wtedy "Bożą zatoczką", bo był to teren cichy i osłonięty od wiatru. W tamtych czasach istniała już dzisiejsza ul. 10-lutego (wytyczono ją od dworca kolejowego do domu kuracyjnego), ul. Starowiejska , ul. Świętojańska . Wtedy były to polne drogi przy których stały pojedyncze wiejskie chaty ogrodzone płotami z drewnianych żerdzi. Ulicę Świętojańską nazywano wtedy Drogą Oksywską, bo przez setki lat łączyła wieś Oksywie z bardzo starym szlakiem – Drogą Królewską wiodącą z południa Europy do Gdańska. Z czasem Drogę Oksywską nazwano ul. Świętego Jana, a w połowie lat 30-tych ulicą Świętojańską. Tak nazywa się i dzisiaj. Na początku XX w. była to bardzo modna wieś letniskowa – powstało wtedy wiele pensjonatów. Budynki istnieją do dzisiaj, choć idąc ruchliwą ulicą 10-lutego i przechodząc obok nich trudno to skojarzyć.

W latach 1919–1926, gdy wójtem Gdyni i sołtysem wsi Chylonia był Jan Radtke, Gdynia nabrała niezwykłego rozpędu. W 1920 r. inż. Tadeusz Wenda wskazał Gdynię jako najbardziej dogodne miejsce pod budowę nowego portu. Życie spokojnego letniska całkowicie zmieniła decyzja, jaką w 1922 r. podjął Sejm RP. To ustawa w sprawie budowy "portu morskiego przy Gdyni na Pomorzu". W 1923 r. funkcjonował już tymczasowy port (służący również rybakom), do którego zawinął pierwszy zagraniczny statek "Kentucky" pod banderą francuską. W 1930 r. otwarto regularną linię pasażerską z Gdyni do Nowego Jorku.

W 1923 r., w dniu otwarcia portu tymczasowego, położono kamień węgielny pod budowę nowego dworca kolejowego (został zniszczony w czasie wojny). Zbudowano też przy dzisiejszej ul. Świętojańskiej kościół . Teren pod budowę ofiarowała gdynianka Elżbieta Skwiercz. Dzięki temu nie trzeba już było udawać się 3-kilometrową drogą do kościoła w Oksywiu. W 1924 r. można już było modlić się w nowym kościele (wtedy jeszcze kaplicy), który stoi do dzisiaj. W 1925 r. Gdynia została zelektryfikowana, a 10 lutego 1926 r. zyskała prawa miejskie.

Spacerowicze poruszający się po Alei Jana Pawła II rzadko kiedy zdają sobie sprawę, że Aleja jest dziełem rąk człowieka. Dawniej w tym miejscu było morze. Przed wojną, kiedy zapadła decyzja o budowie portu, wybudowano tu drewniane molo, przy którym cumowały pierwsze statki. Później w miejscu drewnianej konstrukcji usypano dzisiejszą Aleję Jana Pawła II - z budulca wydobytego z dna zatoki podczas budowy portu.

W Śródmieściu wybrać się można np. do Muzeum Miasta Gdyni czy Muzeum Marynarki Wojennej. Niezmienną od lat atrakcją jest możliwość wejścia na pokład (i pod pokład) okrętu – muzeum ORP "Błyskawica" oraz żaglowca – muzeum "Dar Pomorza". Ze Skweru Kościuszki można udać się tramwajem wodnym na Hel i do Jastarni. Niezwykłe atrakcje można znaleźć w Akwarium Gdyńskim. W Śródmieściu mieszczą się dwa teatry – Muzyczny (w którym odbywa się coroczny Festiwal Polskich Filmów Fabularnych) oraz Miejski i centrum Gemini z kinem.

Skwer Kościuszki oprócz funkcji spacerowej, pełni latem funkcję rozrywkową. Odbywają się tu bezpłatne koncerty na świeżym powietrzu gromadzące wielotysięczną publiczność. Jak na miasto portowe przystało w klubach muzycznych można posłuchać szant na żywo.

Śródmieście Gdyni "zagrało" w wielu filmach. Kręcono tu m.in. "Wraki" (1957) w reżyserii Ewy Petelskiej (aktorzy: Zbigniew Cybulski, Kazimierz Wichniarz, Roman Polański, "Stawkę większą niż życie" (1966) w reżyserii Janusza Morgensterna i Andrzeja Konica (aktorzy: Stanisław Mikulski, Emil Karewicz, "Życie na gorąco" (1978) w reżyserii: Andrzeja Konica (aktorzy: Leszek Teleszyński), "Konsula" (1989) w reżyserii Mirosława Borka (aktorzy: Maria Pakulnis, Piotr Fronczewski), "Sztos" (1997) w reżyserii Olafa Lubaszenki (aktorzy: Jan Nowicki, Cezary Pazura) czy "Kryminalnych" (2006 - serial TVN) w reżyserii Piotra Wereśniaka (aktorzy: Marek Włodarczyk, Maciej Zakościelny, Magdalena Schejbal, Daniel Olbrychski).

W Śródmieściu znajdują się też najważniejsze instytucje czyli Urząd Miasta, Dowództwo Marynarki Wojennej, sąd, szpital miejski, dworzec kolejowy Gdynia Główna. To także centrum biznesu i centrum handlu (Dom Handlowy Batory, Centrum Kwiatkowskiego, Miejska Hala Targowa itd.).

jaga